Báo cáo gần đây trên Tạp san y khoa nổi tiếng Lancet sau khi nghiên cứu trên 65 triệu trẻ từ 195 quốc gia cho thấy: Dù Trung Quốc không phải là quốc gia có chiều cao trung bình cao nhất thế giới nhưng lại có sự cải thiện về chiều cao đứng đầu thế giới sau 35 năm.

Cụ thể, giữa các bé trai của những quốc gia được nghiên cứu, so với 35 năm trước bé trai Trung Quốc có tăng trưởng chiều cao đứng đầu trong khi đó bé gái cũng đứng top 3. Điều này được giải thích rằng sự phát triển kinh tế nhanh của quốc gia này đã cải thiện đời sống và chất lượng dinh dưỡng - trong đó dinh dưỡng trở thành nhân tố quan trọng ảnh hưởng lớn đến sự cải thiện về chiều cao của con cái họ.

GS. Ezzati, ĐH ICL, Anh Quốc- chủ nhiệm chính đề tài nghiên cứu, nhấn mạnh: những bằng chứng rõ ràng này cho thấy chất lượng dinh dưỡng vô cùng quan trọng trong sự phát triển chiều cao xuyên suốt thời kì tăng trưởng của trẻ.

Nghiên cứu khác của nhóm TS Grasgruber, ĐH Masaryk trên các nước Châu Âu cũng cho thấy chiều cao của các bé trai Châu Âu được quyết định chủ yếu bởi dinh dưỡng nếu bỏ qua yếu tố di truyền. Điều này cho chúng ta thấy rằng dinh dưỡng chiếm vai trò cực kì quan trọng để đạt được chiều cao tối đa của trẻ. Mặc dù vẫn còn các yếu tố môi trường cần thiết khác như giấc ngủ, vận động… bài viết này sẽ tập trung chi tiết hơn vào các yếu tố dinh dưỡng chủ chốt cho sự tăng trưởng chiều cao của trẻ.

CUỘC ĐUA CHỈ VÀI CENTIMET CỦA CON TRẺ, NHƯNG ĐÁNG LÀM

Chiều cao tối ưu của trẻ được phản ảnh bởi công thức ước lượng sau, gồm 2 phần chính: phần do di truyền cha mẹ và phần do môi trường cộng/trừ thêm. Chính phần được (+) hay bị (-) là yếu tố làm nên sự khác biệt rất lớn cho các con. Dinh dưỡng chính là yếu tố môi trường quan trọng đứng đằng sau các ẩn số của phép (+) hay (-) này.

• Bé trai = ([chiều cao của cha] + [chiều cao của mẹ])/2 + 6.5cm (+/- 8.5cm).

• Bé gái = ([chiều cao của cha] + [chiều cao của mẹ])/2 - 6.5cm (+/- 8.5cm)

NHỮNG “ẨN SỐ” DINH DƯỠNG QUAN TRỌNG CHO CHIỀU CAO TỐI ƯU

Chế độ dinh dưỡng cân bằng là một phần quan trọng không chỉ cho tăng trưởng chiều cao, mà còn cho sức khỏe nói chung của trẻ. Dưới đây là những nhóm thực phẩm quan trọng có liên quan mật thiết đến chiều cao và nên đảm bảo phân bổ đầy đủ để trẻ duy trì tăng trưởng chiều cao tốt nhất.

1. ĐẠM: rất cần thiết cho sự phát triển chiều cao của trẻ vì là nguồn cung cấp sắt, axit amin thiết yếu cho cơ thể.

Nên phân bổ mỗi tuần: 2-3 ngày thịt bò, heo, gà, trứng, sữa; 1-2 ngày cá và hải sản, 1-2 ngày đậu hủ, nấm hoặc đậu các loại. Một số thực phẩm có liên quan đến tăng trưởng chiều cao cũng có hiệu quả kép trong tăng trưởng ở trẻ nhỏ nên phân bổ đều trong bữa ăn hằng tuần:

• Trứng: là nguồn chất đạm, sắt và 13 loại vitamin tốt cho tăng trưởng và ngăn ngừa thiếu sắt, nên giới thiệu từ tuần thứ 2 khi trẻ bắt đầu ăn dặm. Để tránh dị ứng, trẻ dưới 1 tuổi chỉ nên giới thiệu lòng đỏ trứng. Trẻ từ 1 tuổi có thể giới thiệu 1 quả trứng bình thường. Với hướng dẫn hiện tại, tất cả các bé khỏe mạnh có thể ăn 1 quả trứng 1 ngày mà không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, để có lợi ích đa dạng từ các nguồn đạm khác trẻ nên ăn 2-3 ngày/tuần.

• Cá: cá thu, cá hồi, lươn, cá chép là nhóm cá thông dụng giàu chất béo omega-3 DHA, cũng chứa vitamin D, chất đạm và kẽm. Việc duy trì 1-2 ngày cá loại này/tuần vừa được xem như nguồn cung cấp đạm và cũng là nguồn cung cấp đủ DHA cho trẻ mỗi tuần.

2. CANXI: có đa dạng từ nhiều nguồn như sữa mẹ, sữa các loại, phô mai, sữa chua, cá, tôm, cua... Canxi là thành phần quan trọng cho quá trình phát triển hệ cơ xương khớp ở trẻ. Nguồn canxi tự nhiên từ thực phẩm là dạng cơ thể trẻ dễ hấp thụ và không gây nguy cơ dư thừa. Do đó, trẻ nên nhận canxi từ đa dạng các nguồn thực phẩm hơn là bổ sung từ thuốc.

• Mỗi ngày, bé từ 0 - 1 tuổi cần khoảng 9 ngôi sao Canxi.

• Mỗi ngày, bé từ 1 - 3 tuổi cần khoảng 6 ngôi sao Canxi

(1 ngôi sao = 60 mg canxi nguyên tố)

Đây là danh sách gợi ý để cha mẹ dễ phân bổ trong ngày cho trẻ:

• Cứ mỗi 50ml sữa mẹ/sữa các loại sẽ chứa trung bình 1 ngôi sao Canxi. Vd: trẻ uống 200ml sẽ có 4 ngôi sao.

• 60g thịt nấu chính cá/tôm/cua có khoảng 3 ngôi sao

• 40g đậu hủ/đậu nành có khoảng 3 ngôi sao

• Một miếng tam giác phô mai mềm (15g): có 1 ngôi sao

• 40g Sữa chua có 1 ngôi sao

3. NHÓM VITAMIN LIÊN QUAN

Vitamin D rất quan trọng cho việc hấp thu canxi vào cơ thể, thúc đẩy sự phát triển hệ xương và chiều cao. Nếu thiếu hụt, việc hấp thụ không hoàn tất và liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe thường gặp như còi xương, thấp còi, chân vòng kiềng… Gần đây, vitamin D còn được biết đến trong vai trò tăng cường miễn dịch.

Mặc dù vitamin D có thể nhận thông qua ánh nắng mặt trời nhưng do biến đổi khí hậu cũng như môi trường ô nhiễm, việc phơi nắng cho trẻ nhỏ hiện nay không còn được khuyến khích. Hướng dẫn hiện tại trẻ dưới 5 tuổi nên bổ sung 400IU/ngày. Dạng vitamin D bổ sung cho trẻ nhỏ nên là dạng xịt hoặc nhỏ giọt để tránh bị hóc và dễ hấp thụ như dạng xịt trực tiếp vào miệng Dimao Vitamin D3 400 IU khá thông dụng, hấp thụ nhanh, trẻ thích thú bổ sung.

Vitamin K2 có vai trò hỗ trợ vitamin D trong định hướng hấp thụ canxi và tăng khả năng gắn canxi vào xương. K2 có thể được tổng hợp từ những lợi khuẩn trong đường ruột, có trong một số thực phẩm như đậu lên men truyền thống Natto Nhật Bản, 1 số loại sữa chua, phô mai… Nên khuyến khích trẻ ăn uống đa dạng các loại thực phẩm này trong tuần, nếu chế độ ăn chưa đa dạng có thể bổ sung thêm vitamin K2 ở dạng phù hợp với trẻ, dạng xịt như Keovon Vitamin K2 – MK7 được đánh giá tiện dụng, chuẩn liều, hấp thụ tốt và trẻ hợp tác bổ sung.

Vitamin C có nhiều trong rau củ quả như bông cải, rau chân vịt, ớt chuông, cam, bưởi, xoài, đu đủ, dâu tây…. Vitamin C giúp sản xuất collagen, hấp thụ sắt nguyên tố và tăng cường miễn dịch cho cơ thể. TS. Aghajanian, ĐH Loma Linda, Mỹ cho biết vitamin C gần đây cũng có vai trò liên quan đến phát triển khỏe mạnh của tế bào xương, song song đó nó cũng hoạt động như chất chống oxy hóa mạnh, yếu tố tăng cường miễn dịch giúp cơ thể trẻ khỏe mạnh và giảm các nguy cơ viêm nhiễm.

Trẻ chưa ăn dặm có thể nhận đủ vitamin C từ sữa công thức hoặc sữa mẹ-nếu chế độ ăn của mẹ giàu rau củ quả. Khi trẻ bắt đầu ăn dặm nên giới thiệu đa dạng rau củ quả trong các bữa ăn của trẻ. Ước lượng vitamin C cần mỗi ngày cho trẻ từ 1-8 tuổi tương đương việc trẻ ăn khoảng 1 nắm tay (của trẻ) rau củ quả.

Nhà văn Người Mỹ Keely từng ví von: “Con cái chính là tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời nhất của cha mẹ”. Tuy nhiên, thời gian vẽ này không quá nhiều, chỉ vài năm ngắn ngủi trước khi nó trở nên cố định và khó thay đổi. Vậy bạn mong muốn tác phẩm nghệ thuật của bạn như thế nào?

---

Notes: Anh Nguyen

Ezzati, M. et al. Height and body-mass index trajectories of school-aged children and adolescents from 1985 to 2019 in 200 countries and territories: a pooled analysis of 2181 population-based studies with 65 million participants. The Lancet, 2020; 396 (10261): 1511

Aghajanian, P., Hall, S., Wongworawat, M. D., & Mohan, S. (2015). The Roles and Mechanisms of Actions of Vitamin C in Bone: New Developments. Journal of bone and mineral research : the official journal of the American Society for Bone and Mineral Research, 30(11), 1945–1955.

Grasgruber P, Cacek J, Kalina T, Sebera M. The role of nutrition and genetics as key determinants of the positive height trend. Econ Hum Biol. 2014 Dec;15:81-100.

---

Hãy liên hệ với tổng đài 111 hoặc số điện thoại 02437476154 nếu bạn đang mong muốn được hỗ trợ trực tiếp.

Văn phòng tư vấn trị liệu tâm lý trẻ em - số 44/84 Ngọc Khánh - Ba Đình - Hà Nội:
- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý miễn phí cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại hoặc bị ảnh hưởng của bạo lực dẫn đến sang chấn tâm lý.

- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý trực tiếp cho những trẻ em bị rối nhiễu như trẻ tự kỉ, trẻ tăng động giảm chú ý, trẻ bị trầm cảm, trẻ chậm phát triển trí tuệ, chậm phát triển ngôn ngữ.

- Tham vấn tâm lý làm bạn cùng con ở tuổi dậy thì

- Tham vấn tâm lý stress, trầm cảm, lo âu.