Một khảo sát thú vị trên 2,000 cha mẹ ở Mỹ được thực hiện bởi tổ chức Zero to Three cho thấy gần 50% cha mẹ đánh giá sai thời điểm đầu tư trí não cho trẻ. Họ cho rằng nên đợi trẻ lớn mới tập trung dạy dỗ, trẻ còn nhỏ đã hiểu biết gì đâu… Chính vì suy nghĩ này đã khiến nhiều cha mẹ lỡ mất giai đoạn vàng 0 - 6 tuổi quan trọng của con. Đây cũng là sai lầm phổ biến trong việc phát triển trí thông minh cho trẻ. Thực vậy, trong 6 năm đầu đời, não bộ của trẻ phát triển với tốc độ khủng khiếp không chỉ về cấu trúc kích thước bên ngoài mà cả về nội dung bên trong thông qua gia tăng các kết nối thần kinh.

Về cấu trúc tổng thể: Hơn 90% não bộ sẽ hoàn thiện trước 6 tuổi, nghĩa là phần lớn các vùng chức năng của não bộ trẻ đã được xây dựng hoàn tất. Do đó, dinh dưỡng đầy đủ là rất quan trọng để xây dựng đủ và đúng các vùng chức năng, có thể ví như là các phòng ốc.

Về nội dung bên trong: Cứ mỗi giây có hơn 1 triệu kết nối thần kinh được tạo ra và cứ 1 mối nối hình thành sẽ nhanh chóng tạo ra 7,000 mối nối khác. Sự hình thành các mối nối này phụ thuộc vào sự tương tác và giao tiếp của bạn với trẻ mỗi ngày.

Đó là lý do tại sao không có thời điểm nào đầu tư cho trẻ tốt hơn những năm đầu đời này. Trong đó, dinh dưỡng và sự tương tác của cha mẹ là 2 yếu tố quan trọng giúp trẻ xây dựng đủ và đúng các vùng chức năng, tạo tiền đề phát triển bền vững về sau.

1. DINH DƯỠNG

Dinh dưỡng trong giai đoạn này cần đầy đủ, đa dạng vì tất cả đều là “những viên gạch đầu tiên” mà cả tương lai trẻ sẽ được đặt lên đó. Đây là những chất dinh dưỡng quan trọng cho sự phát triển não bộ trong suốt từ 0 - 6 tuổi:

● Chất béo: Đóng vai trò hình thành cấu trúc của não bộ. Nhưng cần tránh các chất béo bão hòa và trans-fat từ thức ăn nhanh làm sẵn. Cha mẹ nên ưu tiên lựa chọn các chất béo chưa bão hòa như chuỗi dài Omega-3 hay Omega-6 từ các loại hạt, dầu thực vật, cá, … và trong các sản phẩm sữa hữu cơ.

● Rau củ quả: Cung cấp nguồn chất xơ và vitamin quan trọng cho trẻ, đặc biệt các vitamin nhóm B. Nên lựa chọn rau củ quả đa dạng màu sắc, theo mùa để tăng hương vị cũng như chất dinh dưỡng.

● Chất đạm: là nguồn cung cấp các axit amin, đặc biệt là 9 acid amin thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được mà phải lấy từ thực phẩm hằng ngày. Do đó, đa dạng nguồn đạm từ thịt, cá, trứng, sữa, cũng như các nguồn đạm từ thực vật là rất quan trọng để trẻ nhận đa dạng các axit amin.

Gần đây, nhiều cha mẹ hỏi về nhiều khái niệm sữa mới như sữa dê, sữa bò hữu cơ vì có rất nhiều thông tin về những sữa này. Vậy liệu chúng có dinh dưỡng và an toàn không? Thực ra, sữa bò hữu cơ lấy từ bò được nuôi dưỡng dưới tiêu chuẩn phát triển bền vững như điều kiện chăm sóc, nguồn thức ăn, lượng thuốc sử dụng và hormone. Điều đáng được quan tâm là liệu chất lượng tiêu chuẩn này được quản lý như thế nào, và được kiểm soát chất lượng bởi cơ quan nào. Còn về sữa dê, sữa này không mới. Thực tế, sữa dê được dùng khá phổ biến ở nhiều quốc gia như Úc, nhiều nước Châu Âu, Mỹ và gần đây là Ấn Độ, ở nhiều độ tuổi bao gồm trẻ em. Nó cũng được xem là nguồn sữa tốt với nguồn đạm chất lượng chứa nhiều axit amin thiết yếu quan trọng như tryptophan, isoleucine, lysine, valine… cũng như chứa hàm lượng cao các vi khoáng như canxi và phốt pho. Nghiên cứu của nhóm của TS. Milan, ĐH Auckland, New Zealand cũng cho thấy chất béo và cấu phần chất đạm của sữa dê dễ dàng được hấp thu, ít gây vấn đề về tiêu hóa, thích hợp cho trẻ có hệ tiêu hoá nhạy cảm, giúp tăng cân ổn định. Do đó, sữa dê được xem là thực phẩm dinh dưỡng và an toàn để sử dụng.

Tuy nhiên, khi chọn sữa dê hay sữa bò hữu cơ, nên chọn các nhãn hiệu uy tín và lâu đời để đảm bảo nguồn sữa đạt tiêu chuẩn cũng như kiểm soát tốt về các dư lượng hormone được sử dụng. Như ở Úc, dù là một trong những đất nước có nền nông nghiệp chăn nuôi tiến tiến, đạt các tiêu chuẩn phát triển bền vững trong chăn nuôi như điều kiện vật nuôi tốt, nguồn đất - nước sạch trong trồng cỏ làm thức ăn cho vật nuôi,... nhưng các cơ quan quản lý thực phẩm của họ vẫn đưa ra những kiểm định rất khắt khe về các sản phẩm sữa, đặc biệt là những sản phẩm dành cho trẻ nhỏ. Trong đó dòng sữa bò hữu cơ “3 không” và dòng sữa dê giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa và tăng cân cho trẻ của Úc là khá nổi tiếng trên thị trường thế giới.

2. TƯƠNG TÁC - VUI CHƠI VỚI TRẺ

Ngoài dinh dưỡng, những điều quan trọng bạn nên làm ở giai đoạn này với trẻ như:

- Nên nói chuyện, cười đùa với trẻ khi cho trẻ bú, khi thay tã, khi tắm...

- Đọc sách và khuyến khích trẻ đặt câu hỏi, tương tác, nêu suy nghĩ. Lúc này, trẻ sẽ học cách đáp ứng và bắt chước ngôn ngữ của bạn, cũng như phát triển nhận thức và tư duy tốt hơn.

- Bày trò chơi để chơi cùng trẻ. Báo cáo của GS. Hutchison, ĐH Rowan và các chuyên gia tại ĐH Harvard cho thấy chơi với cha mẹ là một trong 3 loại hình thức chơi đem lại sự phát triển tốt nhất cho não bộ ở giai đoạn nhỏ của trẻ vì nó giúp phát huy các bước cơ bản trong thực hành kỹ thuật Serve & Return, một cách tạo sự tương tác hai chiều giúp phát triển não bộ ở trẻ. Khi chơi, ngoài tương tác cha mẹ nên tuân thủ sự công bằng (thua và thắng rõ ràng, không vì trẻ nhỏ mà nhường hay được phép làm dễ) để dạy trẻ hiểu về sự thất bại và nỗ lực.

Chúng ta thường quan tâm đến phát triển IQ cho trẻ nhưng nếu không hành động sớm, cha mẹ có thể bỏ lỡ mất giai đoạn vàng 0 - 6 tuổi phát triển trí não của con. Để hỗ trợ trẻ thông minh và thành công hơn trong tương lai, cha mẹ cần có phương pháp tương tác, dạy dỗ phù hợp cũng như bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, hợp lý cho trẻ. Với trẻ nhỏ, sữa mẹ vẫn luôn là ưu tiên hàng đầu, nhưng sau đó trẻ có thể sử dụng đa dạng các nguồn như sữa công thức, sữa bò hữu cơ, sữa dê…nhằm giúp đa dạng nguồn đạm chất lượng cũng như những vi khoáng quan trọng cho trẻ.

Notes

Milan, A. et al. Nutrients, 2018. 10(10), 1492.

Prosser CG. J Food Sci. 2021 Feb;86(2):257-265.

--- 

Nếu phát hiện hoặc chứng kiến hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em hoặc lao động trẻ em, xin đừng thờ ơ. Bạn hãy:
- Gọi đến Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ em 111
- Báo cáo qua Ứng dụng Tổng đài 111
- Liên hệ các tài khoản chính thức của Tổng đài 111:
+ Facebook Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ Em: https://www.facebook.com/tongdaiquocgiabvte
+ Zalo Tổng đài 111 https://zalo.me/1249273939821550616