Đã bao nhiêu lần trẻ khiến bạn phải giận lên, quát mắng thậm chí đánh trẻ. Liệu sau những lần đó bạn cảm thấy như thế nào? Liệu trẻ sẽ cảm thấy gì? Đó có phải là một cách tốt giáo dục? Có một cách hữu hiệu và khoa học hơn mà cha mẹ được khuyên là "cho trẻ chọn làm theo luật".

Gia đình

Gia đình được ví như một xã hội thu nhỏ. Không có gia đình xấu hay gia đình tốt, chỉ có gia đình đó có biết cách quản lý và hoạt động đúng hay không. Một xã hội văn minh và phát triển khi mỗi thành viên tuân thủ luật lệ. Luật gia đình là 1 khái niệm không mới, nhưng cần được hiểu đúng về cách thiết lập và tầm quan trọng của nó khi gia đình bắt đầu có thêm thành viên mới.

Tổ Chức CDC, Mỹ từng nhấn mạnh: càng sớm được thiết lập, những đứa trẻ sẽ sớm tự hình thành được sự kiểm soát và thiết lập giới hạn. Điều này giúp trẻ nhận ra và phát triển hành vi tốt hơn ngay từ độ tuổi nhỏ. Điều này là 1 phần quan trọng của phát triển xã hội. Do đó, mỗi gia đình được gọi là 1 hạt nhân của xã hội.
Thiết lập luật gia đình ngày nay cần được hiểu là có vai trò của các thành viên trong gia đình, bao gồm cả trẻ, chứ không thiên lệch đó là luật của người lớn.

Khi nào có thể bắt đầu thiết lập luật?

Sớm ngay khi gia đình bạn có thành viên mới, hãy thiết lập 1 lịch trình cụ thể cho các hoạt động gia đình trước khi trẻ bước sang 1 tuổi.

Khi trẻ bắt đầu 2 tuổi, bạn có thể đưa ra 1 số hướng dẫn đơn giản từng bước trong các trò chơi và khuyến khích trẻ tham gia theo. VD. Mẹ vỗ tay, con mới đưa banh cho ba, nếu không con sẽ phải chạy vòng quanh ba mẹ 2 vòng. Nếu con khóc đòi không theo lượt, chúng ta sẽ kết thúc. Đánh tay với trẻ để cho trẻ thể hiện ý kiến đồng ý.

Trẻ em ở độ tuổi này đã bắt đầu thích làm theo hướng dẫn và tuân theo luật các trò chơi. Do đó, cha mẹ chỉ cần khuyến khích và nghiêm túc thực hiện trong các trò chơi. Sau 1 thời gian, trẻ sẽ rất ngoan và chơi rất vui, ít bướng bỉnh tranh giành.

Khi trẻ 3-4 tuổi, đây là 1 khoảng thời gian tốt để giới thiệu 1 số luật lệ trong gia đình vì trẻ đã hoàn thành nhận thức độc lập ở giai đoạn trước và bắt đầu chấp nhận hành vi nào là được phép, hành vi nào không được phép.

Đừng để lớn mới dạy! Thời điểm dạy dỗ tốt nhất là những lúc này. Khi mọi nhận thức của trẻ bắt đầu có trải nghiệm. Tại sao chúng ta không cho trẻ có trải nghiệm đúng và tích cực?

Điều gì nên đưa vào luật?

Như đã nói ở trên, không bao giờ là quá sớm để phát triển luật. Tùy độ tuổi mà thiết lập nó khác nhau, nhưng trẻ phải được dạy để hiểu rằng: trong gia đình hay trong xã hội sau này, một hành vi bất kì nào đó chỉ có thể được đánh giá là được phép hoặc không được phép.

Đây là 1 số luật gợi ý:

1. Giờ đi ngủ

Gia đình nên thiết lập 1 giờ ngủ và tạo nếp sớm khi trẻ bước sang 6 tháng tuổi vì sau độ tuổi này trẻ bắt đầu nhận thức dần ngày-đêm và trở nên "không muốn ngủ" vì biết rằng ngủ là trẻ "không được chơi, không được vui" . Thiết lập giờ ngủ là 1 phần để trẻ sớm làm quen và vượt qua nó. Trẻ sẽ ngoan chịu đi ngủ và thức dậy đúng giờ hơn.

Luật ngủ bắt đầu với giờ lên giường, còn gọi là hugging time, là bạn và trẻ cùng tham gia vào 1 hoạt động trên giường 15-20 phút trước giờ ngủ. VD, đọc sách, đố vui, chơi, nói chuyện. Tuy nhiên cần lưu ý không có hoạt động màn hình điện tử trong thời gian này.
Giờ ngủ là giờ trẻ phải đi ngủ và bắt đầu bằng câu nói: đến giờ đi ngủ rồi, con ngủ ngon nhé!

Nếu nhà có nhiều phòng, nên bắt đầu cho trẻ ngủ riêng khi trẻ 1 tuổi. Có thể gắn camera hoặc máy quan sát để kiểm tra trẻ khi ngủ.

2. Luật nhà bếp

Nhà bếp là nơi trẻ sẽ có nhiều tò mò từ 2 tuổi. Trẻ có thể tự làm đau mình khi khám phá những vật dụng như dao, kéo, bếp lò, lò vi sóng, nước giặt đồ hay nước rửa chén. Do đó, 1 luật lệ là cần thiết. Đừng nghĩ bạn cấm hay không muốn nói đến là hạn chế trẻ sử dụng. Trẻ sẽ tìm cách lén sử dụng và hậu quả có thể rất nghiêm trọng.

Dán sticker khuôn mặt nguy hiểm lên các vật dụng và để 1 tấm bảng ở tủ lạnh để trẻ biết trẻ không dùng gì và được phép dùng gì ở nhà bếp. Trẻ con thích được cho biết điều này và chúng sẽ tuân thủ nghiêm túc hơn chúng ta nghĩ, trừ khi bạn cố giấu trẻ thì sự tò mò sẽ chiến thắng nhận thức của trẻ.

Trẻ có thể được phép lặt rau phụ mẹ, sắp xếp đũa muỗng, lột vỏ trứng sao không bị nóng.

Với những vật dụng không được sử dụng, giải thích cho trẻ nó nguy hiểm như thế nào.

Trẻ con cần được dạy hơn là cấm đoán.

3. Luật thuốc men

Tương tự như vật dụng nhà bếp, tỷ lệ nhập viện do ngộ độc thuốc vì trẻ tò mò là cao hàng năm. Trẻ cần được cho biết đâu là thuốc và trẻ chỉ được đụng vào khi có người lớn. Thậm chí, có thể cho trẻ biết thuốc và kẹo khác nhau như thế nào. VD. mùi vị và hình dạng.

4. Luật sử dụng điện thoại, Ipad, TV

Các trẻ 18 tháng tuổi - 5 tuổi nên giới hạn tổng thời gian sử dụng màn hình điện tử dưới 60 phút/ngày.

Luật sử dụng điện tử có thể bao gồm:

+Thời gian nào được phép xem tivi. VD. sau giờ ăn hoặc khi xem cùng bố mẹ.

+Khi sử dụng điện thoại, có thể thiết lập thời gian cho trẻ để tuân theo. VD. con chỉ chơi 5 phút và thiết lập tiếng chuông điện thoại để trẻ biết 5 phút là bao lâu. Nếu trẻ không đúng thì cả ngày đó trẻ không được sử dụng. Chỉ cần thiết lập nghiêm túc vài lần, trẻ sẽ tuân theo luật này.

5. Luật mở cửa cho người lạ

Mở cửa cho người lạ khi có tiếng chuông là hành vi thường gặp của trẻ nhỏ < 6 tuổi. Đó không phải lỗi của trẻ mà chỉ là do tính tò mò kết hợp với nhận thức độc lập trong "sự thông báo" ở giai đoạn này.

Luật trong trường hợp này là thay đổi hình thức. Thay vì ra mở cửa, thì hãy gọi ba mẹ hoặc người lớn. Trẻ con thích "thông báo", nên đừng cấm, mà hãy cho trẻ thông báo đúng người.

6. Luật giờ ăn

Cũng như giờ ngủ, giờ ăn cũng cần thiết lập sớm khi trẻ bắt đầu ăn dặm.

Trước 10 tháng tuổi, trẻ nên được ngồi ăn trên ghế cao. Trong lúc ăn, luật ngoại cảnh nên áp dụng như không TV, Ipad, và không bế rong. Chỉ cần vi phạm 1 lần sẽ rất tai hại vì trẻ lúc này bắt đầu học được sự đòi hỏi có điều kiện.

Sau 10 tháng tuổi, trẻ có thể bắt đầu chán ngồi ghế do nhận thức độc lập phát triển. Bạn có thể thử hạ ghế để chân trẻ chạm đất thì trẻ có thể ăn tập trung hơn.

Sau 1 tuổi, trẻ có thể đòi ra khỏi ghế. Bạn có thể bỏ luật ghế nhưng luật ngoại cảnh vẫn cần được giữ nhiều nhất có thể.

Sau 3 tuổi, trẻ có thể ngồi ăn cùng gia đình hoặc ngồi bàn ăn gần các thành viên khác trong bữa ăn để trẻ bắt đầu học luật ăn của gia đình.

Notes
Creating Rules. 2019. CDC
cool tools for family rules. Northern Territory Government.
Hofferth, S. L., & Goldscheider, F. (2010). Family structure and the transition to early parenthood. Demography, 47(2), 415–437

---

Nếu phát hiện hoặc chứng kiến hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em hoặc lao động trẻ em, xin đừng thờ ơ. Bạn hãy:
- Gọi đến Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ em 111
- Báo cáo qua Ứng dụng Tổng đài 111
- Liên hệ các tài khoản chính thức của Tổng đài 111:
+ Facebook Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ Em: https://www.facebook.com/tongdaiquocgiabvte
+ Zalo Tổng đài 111 https://zalo.me/124927393982155061