Trong kỷ nguyên số, trẻ em tiếp cận Internet và công nghệ từ rất sớm, mở ra vô vàn cơ hội học tập, sáng tạo nhưng cũng tiềm ẩn nhiều thách thức, rủi ro trên môi trường mạng.

Làm thế nào để trẻ vừa khai thác được lợi ích của công nghệ, vừa được bảo vệ an toàn và phát triển toàn diện? Đây là bài toán đòi hỏi sự chung tay của gia đình, nhà trường và xã hội để đồng hành cùng trẻ bước vào thế giới số với sự tự tin và bản lĩnh.

Nỗ lực bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng

Dạy trẻ trong thời đại số gặp nhiều thách thức nhưng cũng là cơ hội (Ảnh: Xuân Dương)

Theo báo cáo Digital Việt Nam 2024 của Datareportal, tính đến đầu năm 2024, có 78,44 triệu người sử dụng Internet tại Việt Nam, tỉ lệ tiếp cận đạt 79,1%. Việt Nam có 72,7 triệu người sử dụng mạng xã hội, tương đương với 73,3% tổng dân số.  

Cục Trẻ em (Bộ LĐ-TB&XH) cho biết, đến tháng 9/2024 có tới 89% trẻ em truy cập và sử dụng Internet mỗi ngày, thời gian 5 - 7 tiếng/ngày. Độ tuổi trung bình trẻ em Việt Nam sở hữu điện thoại di động là 9, trên thế giới là 13.

Tuy nhiên, một nghiên cứu của Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số (CCIHP) năm 2024 cho thấy, 36,5% trẻ em đã từng gặp phải nội dung bạo lực trên Internet, và hơn 13% tiếp xúc không mong muốn với tài liệu khiêu dâm.

Điều đáng lo ngại là khu vực châu Á có tỷ lệ rủi ro xâm hại trẻ em trên mạng cao nhất, khoảng 33%, nhưng chỉ khoảng 1/3 trẻ được giáo dục về an toàn mạng.

Internet mang lại cơ hội học tập, giải trí và phát triển cho trẻ nếu được sử dụng đúng cách. Nhưng đồng thời, môi trường mạng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ: Nội dung độc hại, lừa đảo trực tuyến, và các hành vi dụ dỗ nguy hiểm.

Việc trẻ em tiếp cận thường xuyên các trang mạng xã hội như Facebook, Instagram, TikTok,… khiến các em dễ trở thành nạn nhân của những đối tượng xấu. Những rủi ro này không chỉ ảnh hưởng đến thể chất mà còn để lại hậu quả nghiêm trọng về tâm lý, và sức khỏe tinh thần.

Luật sư Nguyễn Công Hiếu, Giám đốc Công ty Luật Tecco (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), chia sẻ: “Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Luật Trẻ em năm 2016, Luật An ninh mạng năm 2018, và Luật Công nghệ thông tin năm 2006,… đều quy định trách nhiệm bảo vệ trẻ em khi tham gia không gian mạng”.

Điều 54 của Luật Trẻ em quy định, cha mẹ, giáo viên và người chăm sóc trẻ có trách nhiệm giáo dục kỹ năng bảo vệ bản thân khi tham gia mạng Internet. Nghị định 56/2017/NĐ-CP và khoản 1 Điều 29 Luật An ninh mạng năm 2018 cũng nhấn mạnh quyền được bảo vệ của trẻ em trong môi trường mạng, từ quyền giữ bí mật cá nhân đến việc tiếp cận thông tin an toàn.

Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định 147/NĐ-CP/2024, giới hạn trẻ dưới 18 tuổi chỉ được chơi game tối đa 60 phút/ngày. Đây là bước đi kịp thời nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của game online đến sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ em.

Dù đã có hệ thống pháp luật khá đầy đủ, thách thức đặt ra là làm sao để những quy định này thực sự đi vào cuộc sống, khi công nghệ và mạng xã hội không ngừng phát triển.

Dạy trẻ tự tin bước vào thời đại số

Trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ mới đang tác động đến giáo dục, đặt ra yêu cầu trang bị cho trẻ em những kỹ năng cần thiết để thích nghi.

Cô giáo Nguyễn Thị Huyền, chuyên gia giáo dục đặc biệt tại Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương, cho rằng: “Trong thời đại số, việc giáo dục trẻ không chỉ dừng lại ở kiến thức cơ bản mà cần linh hoạt và sáng tạo. Công nghệ thay đổi cách trẻ tiếp nhận thông tin, nên người thầy phải đổi mới phương pháp dạy học”.

Trước hết, trẻ cần được trang bị kỹ năng số cơ bản như: Sử dụng máy tính, điện thoại thông minh và các phần mềm trực tuyến... Ngoài ra, việc dạy trẻ cách phân tích và đánh giá thông tin là yếu tố then chốt để giúp các em trở thành công dân nhạy bén và có trách nhiệm. Thay vì tiếp nhận mọi thứ một cách thụ động, trẻ cần biết cách đặt câu hỏi và tìm kiếm quan điểm đa chiều.

Bên cạnh đó, giáo dục trẻ em về an toàn trực tuyến cần được ưu tiên. Trẻ cần được hướng dẫn bảo vệ thông tin cá nhân, nhận diện rủi ro khi sử dụng mạng xã hội và học cách ứng xử văn minh trong môi trường trực tuyến. Những kỹ năng này không chỉ giúp trẻ tránh được các mối nguy hiểm mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển toàn diện.

Đồng hành cùng trẻ trong kỷ nguyên số

Cha mẹ và gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục, đồng hành cùng trẻ. Một số nguyên tắc cơ bản mà phụ huynh cần lưu ý bao gồm:

- Giám sát và định hướng sử dụng công nghệ: Cha mẹ cần thiết lập thời gian sử dụng thiết bị hợp lý và lựa chọn nội dung phù hợp cho trẻ.

- Tham gia cùng con: Cha mẹ tìm hiểu và trải nghiệm các ứng dụng, trò chơi cùng trẻ để nắm bắt sở thích, từ đó định hướng kịp thời.

- Khuyến khích tư duy phản biện: Cha mẹ hướng dẫn trẻ không tin tưởng tuyệt đối vào mọi thông tin trên mạng, đồng thời dạy các em cách kiểm chứng và chọn lọc 
thông tin.

- Giáo dục kỹ năng mềm: Cha mẹ giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và quản lý thời gian… để trẻ có thể thích nghi với các yêu cầu của thời đại số.

Kỷ nguyên số mang lại cơ hội lớn cho trẻ em, nhưng cũng đi kèm những thách thức không nhỏ. Để trẻ có thể phát triển toàn diện, cần sự chung tay của cả xã hội trong việc xây dựng môi trường mạng an toàn, giáo dục trẻ các kỹ năng thiết yếu và đồng hành cùng các em trong hành trình khám phá thế giới số.

https://dansinh.dantri.com.vn/vi-tre-em/tre-em-buoc-vao-ky-nguyen-so-thoi-co-va-thach-thuc-20250217142033462.htm

__

Nếu phát hiện hoặc chứng kiến ​​hành động bạo lực, xâm hại trẻ em hoặc lao động trẻ em, xin đừng thờ ơ. Bạn hãy:

- Gọi điện đến Tổng đài điện thoại Quốc gia Bảo vệ Trẻ em 111
- Báo cáo qua ứng dụng của Tổng đài 111

- Liên hệ các tài khoản chính thức của Tổng đài 111:Các tài khoản chính thức của Tổng đài 111:
+ Facebook Tổng Đài điện thoại Quốc gia Bảo vệ Trẻ em: https://www.facebook.com/tongdaiquocgiabvte
+ Zalo: Tổng đài 111
+ Website Tổng đài 111: Tongdai111.vn
+ Tiktok: Tổng đài 111 
+ Youtube: Tổng đài 111

Tổng đài hoạt động 24/7 và hoàn toàn miễn phí.