Cách đây 2 ngày tôi phải dừng xe tại một ngã tư chỉ để can thiệp một người phụ nữ ra tay đánh 1 bé trai tầm 3-4 tuổi chỉ vì bé đòi mua 1 cây kem chocolate. Bé khóc, mặt đỏ hoe với vết hằn của 2-3 dấu bàn tay, phải lực rất mạnh mới có vết hằn như vậy. Bé sợ hải đứng nép vào tôi, và phải 1 lúc lâu bé mới trò chuyện trở lại khi tôi mua cho bé 1 cây kem. Câu trả lời tôi nghe được từ người phụ nữ này, cũng chính là mẹ của bé: "Con tôi tôi dạy, không đánh nó hư, phải cho nó vài bộp tai, nó mới ngoan được, trẻ con phải dạy ra trò mới được".

Đêm đó tôi trăn trở nhiều về câu nói "Trẻ con phải dạy ra trò mới được". Hình như, nhiều bậc phụ huynh vẫn chưa hiểu rõ được "dạy con" là như thế nào là đúng.

Làm sao dạy trẻ - Làm sao trẻ ngoan?

"Dạy con ra trò với những hình phạt đánh, mắng chửi" là một cách làm hoàn toàn không khoa học. Trên thực tế, nếu nhìn vào khía cạnh phân tích não bộ, các việc làm trên sẽ ví như 1 "cơn sang chấn động đất" đủ mạnh có thể gây tổn thương 1 phần não bộ. Vết thương hằn trên da thịt bé sẽ lành, vết nứt và sự đứt gãy trong các liên kết tế bào thần kinh ở một vùng nào đó trong não bộ sẽ là khiếm khuyết theo bé cả đời. Có những khiếm khuyết phát triển thành tự kỉ, overactive (kích động); ám ảnh tự chỉ thị. Những hậu quả này sẽ diễn ra trong bóng tối sau não bộ, và từ từ hiện ra khi bé lớn hơn, lập gia đình. Ví dụ, một bé gái từ nhỏ bị cha ngược đãi, hay say rượu đánh mẹ và bé. Bé lớn bình thường, học giỏi, thành đạt, nhưng khi lập gia đình, đời sống vợ chồng làm tái hiện lại khoảng khắc bạo hành ngày xưa (do một phần não bộ đứt gẫy và nằm khuất sau hàng năm), cô bé trở nên dễ bất hòa với chồng, và hay gay gắt với con cái. Hậu quả là gia đình tan rã. Nếu nhìn lại con số thống kê khoa học trong 20 năm gần đây, con số tan rã gia đình do có tiền sử bạo hành trong tuổi thơ các bé là con số đáng báo động.

Dạy con ngoan thân thiện với não bộ.

Não trẻ là một bức tranh của những mảnh ghép. Đây là một ví dụ mà tôi tin chắc rằng bạn nào cũng từng trải nghiệm, mà mang lại cho bạn 1 chuỗi cung bậc cảm xúc từ THÍCH - TÒ MÒ - NHÀM CHÁN - BỰC NHỌC - BÙNG NỔ. Trong khi đó, trẻ con cũng có cung bậc cảm xúc giống bạn trong vi dụ này, nhưng cung bậc của bé là như thế này: THÍCH 1 - TÒ MÒ - THÍCH 2 - TÒ MÒ - THÍCH 3 - TÒ MÒ -THÍCH 4 -... - THÍCH ĐỦ.

Ví dụ tôi sẽ đưa ra là: Chắc bạn đã từng tò mò hỏi "Tại sao con tôi cứ chạy lòng vòng từ chỗ tôi ngồi đến 1 cái bàn lên 2 bậc thang cười ở đó, rồi chạy xuống cười với tôi một cách thích thú. Ban đầu tôi rất vui vì bé vui, nhưng bé làm cả chục lần như vậy. Đối với bé, bé vui mỗi lần quay lại vì mỗi lần bé ghép 1 ảnh trong não bộ, do đó mỗi chuỗi quay lại bé cảm thấy vui khác nhau và không nhàm chán. Đối với tôi, tôi thấy hơi chán, mà có vẻ làm phiền những người xung quanh, tôi lo sợ ánh mắt mọi người nhìn tôi và bé kì dị, do đó, tôi ngăn bé làm. Bé vẫn làm, tôi giữ bé lại, bé khóc, đẩy tôi ra. Tôi giận hơn, dùng dằng bé hơn và kết thúc một câu nói " im ngay, về chỗ ngồi, nếu không, đi về nhà ngay ". Bé khóc, tôi bế xốc bé về và còn hăm dọa bé "về nhà sẽ cho ăn roi".

Để con ngoan.

Cha mẹ có nên nghiêm khắc với trẻ khi trẻ ương bướng không?

Câu trả lời của tôi: Là nên, nhưng không phải theo cách phạt hay mắng. Trả lời trước cuộc họp thường niên của Hội Y Khoa London năm 2014, Gs.Bs. Glaser, BV Great Ormond Street từng nhấn mạnh: Nếu cha mẹ nào nghĩ phạt và la mắng là làm bé ngoan hơn là một suy nghĩ nên bỏ hoặc dừng lại vì nó không khác gì một tội ác, nhưng lại không có tính răn đe hay giáo dục.

Đối với trẻ dưới 3 tuổi: Không thể phân biệt đúng sai, do đó cha mẹ đừng cố gắng làm điều này. Cha mẹ nên tạo một chuỗi lập lại 1 cách xử lý để thể hiện điều cha mẹ không muốn và muốn trẻ làm vì não trẻ là bức tranh ghép. Mỗi ngày một ảnh ghép lại, đến khi ghép đủ 1 bức tranh thì trẻ sẽ phản ứng. Điều này là cho trẻ hiểu được điều mà cha mẹ hài lòng và không hài lòng. Trẻ sẽ ngoan hơn. Hãy để trẻ trải nghiệm và tự rút ra bài học.

Đối với trẻ trên 3 tuổi: Trẻ có thể hiểu đúng sai. Bạn nên giải thích mỗi lần bé làm sai và ngăn việc bé làm sai bằng cách đưa bé ra khỏi khu vực bé đang làm sai. Nếu bé khóc thì để bé khóc, bạn hãy đi làm một việc khác. Khi bé bình tĩnh hơn, bạn hãy cho bé biết điều bé làm sai và tại sao bạn không đồng ý. Đối với các bé "cứng đầu", bạn đừng tranh cãi hay cố giải thích khi bé cứng đầu. Bạn nên im lặng, và cho bé "chỉ lệnh" về thời gian kết thúc (Time-out) để bé suy nghĩ đến việc kết thúc hành động nào đó. Sau đó, cho bé sự lựa chọn để bé có thời gian lựa chọn. Hãy luôn cho bé thời gian giải thích và lựa chọn, và nếu sự lựa chọn bắt đầu khó kết thúc, hãy kết thúc bằng chỉ lệnh TIME-OUT.
VÍ DỤ: Con có 5 phút nữa để dẹp đồ chơi, bây giờ con nên sắp xếp chơi để kết thúc trong 5 phút cuối của con nhé --> Đó là chỉ lệnh TIME-OUT. Khi time-out qua, bạn nên kết thúc trò chơi và hỏi bé muốn dẹp cùng mẹ không. Nếu không, bạn nên đi dẹp đồ chơi.

3 phút - làm cha mẹ tuyệt vời

Tôi không trách, cũng không thể cản được lúc bạn giận dữ, lúc bạn mệt nhọc, lúc bạn cảm thấy quá phiền phức với sự ương bướng của trẻ. Nhưng, tôi luôn khuyên: Hãy thoát ra cảm xúc đó bằng cách vứt bỏ tình huống, chạy ra khỏi trẻ chỉ 3 phút, bạn sẽ bình tĩnh hơn. 3 PHÚT hình tâm sau cơn giận dữ là chìa khóa mang đến tương lai của con bạn và là cánh cổng đóng sập lại tội ác bạo hành của bạn lên con bạn.

Note:
Danya Glaser (2014) The effects of child maltreatment on the developing brain, Medico-Legal Journal, 82 (3) pp. 97 - 111

Government of South Australia, Parenting SA (2015) Discipline (0 – 12 years) Parent Easy Guide 2.

---

Hãy liên hệ với tổng đài 111 hoặc số điện thoại 02437476154 nếu bạn đang mong muốn được hỗ trợ trực tiếp.

Văn phòng tư vấn trị liệu tâm lý trẻ em - số 44/84 Ngọc Khánh - Ba Đình - Hà Nội:
- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý miễn phí cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại hoặc bị ảnh hưởng của bạo lực dẫn đến sang chấn tâm lý.

- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý trực tiếp cho những trẻ em bị rối nhiễu như trẻ tự kỉ, trẻ tăng động giảm chú ý, trẻ bị trầm cảm, trẻ chậm phát triển trí tuệ, chậm phát triển ngôn ngữ.

- Tham vấn tâm lý làm bạn cùng con ở tuổi dậy thì

- Tham vấn tâm lý stress, trầm cảm, lo âu.