"Cha mẹ tốt là biết cho con cái mình cái gốc và đôi cánh. Cái gốc để con biết nơi nào để quay về. Đôi cánh để con bay xa và thực hành những điều đã được dạy."

Đúng vậy, làm cha mẹ là nên tạo cho trẻ cái gốc rễ vững chắc bằng cách để chúng học hỏi từ những sai lầm và rèn luyện tính tự lập khi còn trong vòng tay của chúng ta, và cũng đến lúc để chúng có đôi cánh để bay đi tìm nơi rộng mở để có cuộc sống riêng của chúng. Nếu không có sự chấp cánh bay đi, chúng sẽ trở thành những đứa trẻ lớn xác nhưng tầm hồn "thơ dại" như những đứa trẻ ở đầu bài. Rồi cuộc sống của những đứa trẻ này sẽ ra sao khi cha mẹ chúng không còn ở bên?

Làm sao giúp trẻ "nhận ra bản thân".

Trong nuôi dạy trẻ, chúng ta không phải chỉ cho trẻ ăn, trò chuyện vui chơi cùng trẻ là đủ, mà chúng ta còn cho trẻ biết "trẻ là ai!". Nghĩa là, trẻ cần được cho sự tự tin trong suy nghĩ, sự độc lập trong những việc làm. Điều này mới cho trẻ nhận ra rằng chính trẻ chứ không ai khác làm trên cuộc đời của trẻ. Điều này nên làm từ sớm khi trẻ còn nhỏ.

Nghe có vẻ khó hiểu, chúng ta rất dễ bắt gặp 2 dạng trẻ. Ngay trong gia đình, chúng ta có thể gặp những đứa trẻ đã có suy nghĩ "lớn" sớm như cần học tiếng Anh, tìm tòi cái này cái kia và đã sớm thành công. Đó là trẻ đã sớm nhận ra bản thân trẻ. Nhưng, chúng ta cũng hay gặp những đứa trẻ hay làm những việc không có mục đích như chơi game, tán gẫu,... rồi loay hoay mãi ở độ tuổi 30 chưa rõ làm gì.

Để giúp trẻ phát triển, cha mẹ được khuyên là nên:

A. Giúp trẻ phát triển lối suy nghĩ tư duy

Một thí nghiệm thú vị từ ĐH Harvard về khả năng nhận thức sớm trong suy nghĩ của trẻ nhỏ ngay từ 15-18 tháng tuổi. Do đó, nếu bạn suy nghĩ trẻ còn nhỏ quá không biết gì là một suy nghĩ đã lạc hậu. Trẻ con có thể đọc cảm xúc của bạn tốt từ 10 tháng tuổi và bắt đầu suy nghĩ về tình huống từ 15 tháng tuổi. Hãy bắt đầu dạy trẻ cách suy nghĩ sớm nhất có thể để trẻ học cách sử dụng suy nghĩ để tư duy và trở thành người giải quyết tình huống.

Để dạy trẻ cách suy nghĩ, cần 3 yếu tố:

1. Trẻ con học từ trải nghiệm, không có đúng sai, chỉ là trải nghiệm.

Khái niệm trải nghiệm có thể được chúng nghĩ là những hoạt động trẻ sẽ trải qua. Đúng là như vậy, nhưng cần hiểu sâu hơn. Là những hoạt động trẻ cần là chính trẻ, chính bản thân trẻ nhận ra vấn đề và giải quyết. Khái niệm này khá trừu tượng và đây là 1 số ví dụ để chúng ta dễ hình dung như thế nào là "chính bản thân trẻ".

VD1: Trẻ dưới 2 tuổi thường hay khóc và thức đêm. Đây là 1 trải nghiệm của trẻ. Dĩ nhiên, chúng ta loại bỏ yếu tố trẻ đang có 1 vấn đề bệnh lý nào đó. Trẻ trải nghiệm có thể là do trẻ đói cần bú hoặc chỉ đơn giản cần mẹ chứ không cần thiết bú. Đầu tiên, hãy để trẻ nhận ra trải nghiệm này bằng cách đừng bế trẻ lên liền để ru ngủ lại. Hãy để trẻ nằm ngay trên giường, bạn có thể vỗ lưng trẻ. Một số trẻ chỉ cần lăn qua lăn lại rồi ngủ, một số trẻ cần nhiều nổ lực hơn. Nếu cần cho trẻ bú, hãy cho trẻ tự nổ lực tìm ti và cho bú tại chỗ, không nên di chuyển trẻ đi 1 nơi khác.

VD2: Trẻ không hài lòng thường đập đầu vào gối. Hành vi này không phải "cách gây áp lực" như chúng ta hay nghĩ. Đơn giản là thể hiện 1 "sự rối bời" trong tìm cách giải quyết của trẻ. Cha mẹ nên bình tĩnh, giữ con lại bằng hai tay để cho trẻ lấy lại sự chú ý -tín hiệu này cho trẻ biết bạn đang lắng nghe trẻ. Hãy hỏi con bằng những câu hỏi để giúp trẻ diễn đạt vấn đề rõ hơn. Có những câu hỏi cần câu trả lời của trẻ, nhưng có những câu hỏi chỉ cần mang tính dẫn dắt để trẻ mở rộng diễn đạt. Khi trẻ bình tĩnh, hãy cho trẻ biết việc đập đầu vào gối là không cần thiết, khi cần con hãy nắm tay mẹ, mẹ sẽ trả lời con. Bạn đừng nghĩ trẻ 12 tháng tuổi không hiểu gì khi bạn áp dụng những điều này. Đúng là, trẻ chưa có ngôn ngữ để trả lời câu hỏi của bạn, nhưng trẻ sẽ dùng những cử chỉ, ánh mắt hoặc ngôn ngữ riêng để cho bạn biết. Đó là cách mà trẻ học và nhận ra trải nghiệm và cũng là cách để trẻ giải quyết vấn đề.

2. Luôn cho trẻ có ý kiến, không có ý sai hay đúng, chỉ là ý kiến để thảo luận.

Làm cách nào để trẻ bớt đòi mua đồ chơi? Tôi vẫn khuyên cha mẹ: Hãy cho trẻ quyết định mua cái gì và không mua cái gì? thì trẻ sẽ chỉ đòi mua khi đã suy nghĩ thật kỹ. Tại sao? Bởi vì thông thường trẻ em đòi mua món đồ nào đó thường là do trẻ thích, trẻ muốn cái mới mà chưa thật sự bỏ công suy nghĩ "Mua nó làm gì". Nếu bạn cho trẻ lựa chọn, trẻ bắt đầu lôi 1 danh sách cái này, cái kia và cũng bắt đầu suy tính. Do đó, sự cân nhắc sẽ bắt đầu hình thành.

Khi có sự cân nhắc thì trẻ sẽ không vội đưa ra quyết định nếu chưa suy nghĩ kỹ.

3. Tranh luận với trẻ, không có ý kiến sai hay đúng, chỉ là cách mở rộng vấn đề.

Tranh luận không phải là cách chúng ta dùng sự la hét, ép buộc trẻ phải đồng ý với ý kiến của bạn. Tranh luận là giúp trẻ có ý kiến phản biện. Tranh luận rất dễ làm bạn có suy nghĩ tiêu cực, do đó, nên chú ý bình tĩnh và lắng nghe con bằng trái tim.

Trẻ nhỏ có thể cho rằng: chiếc lá màu đỏ (khái niệm nghe có vẻ sai về thực tế, nhưng thật ra vẫn có những chiếc lá màu này biết đâu bé đã nhìn thấy). Do đó, tranh luận là cách giúp trẻ nhận ra sự kết nối các sự thật để đưa vào nhận định riêng của trẻ . Ai cho bạn 1 nhận định, điều này có thể đúng hay sai, nhưng nhận định này sẽ có giá trị sử dụng nếu nó là sự kết nối các sự thật hay bằng chứng. Đó là nguyên lý cơ bản của sự tư duy.

B. Tập làm người bạn của con hơn là người kiểm soát.

Trẻ con đôi lúc rất tò mò và quan tâm đến nhiều vấn đề. Đôi lúc trẻ sẽ phạm lỗi hay cư xử chưa đúng mực. Đây là lúc cha mẹ cần lắng nghe, và giúp trẻ hiểu các vấn đề trong cách mà cả cha mẹ và trẻ cùng giải quyết hơn là đưa ra mệnh lệnh, la mắng hay đánh chửi hổ báo. Khoa học đến nay có thể hiểu rằng việc la mắng hổ báo không có ý nghĩa giáo dục mà còn gây nhiều tổn hại đến sự phát triển tâm sinh lý của trẻ. Hơn hết nó là cách đẩy bạn và trẻ ngày một một xa hơn

Đôi lúc chúng ta quan tâm đến trẻ đang chơi với ai, làm gì, đặc biệt là độ tuổi đến lớp của trẻ. Việc quá phủ đinh ai nên chơi, ai không nên chơi, hay thường la trẻ kiểu như là "học thói của ai mà nói chổng vậy, chắc là chơi với A rồi". Thực ra tình bạn của trẻ trước 10 tuổi là rất sáng trong và cách mà chúng ta nói chuyện phủ định và đánh giá tốt xấu là đang ảnh hưởng đến cách mà trẻ chia sẻ với bạn vì trẻ sợ, hơn là lắng nghe lời bạn. Do đó, cách chúng ta tiếp cận là lắng nghe, tìm hiểu, dạy trẻ điều tốt và tin vào trẻ thì trẻ sẽ tự biết chọn bạn chơi tốt hơn.

FB: Anh Nguyen

---

Hãy liên hệ với tổng đài 111 hoặc số điện thoại 02437476154 nếu bạn đang mong muốn được hỗ trợ trực tiếp.

Văn phòng tư vấn trị liệu tâm lý trẻ em - số 44/84 Ngọc Khánh - Ba Đình - Hà Nội:

- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý miễn phí cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại hoặc bị ảnh hưởng của bạo lực dẫn đến sang chấn tâm lý.

- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý trực tiếp cho những trẻ em bị rối nhiễu như trẻ tự kỉ, trẻ tăng động giảm chú ý, trẻ bị trầm cảm, trẻ chậm phát triển trí tuệ, chậm phát triển ngôn ngữ.

- Tham vấn tâm lý làm bạn cùng con ở tuổi dậy thì

- Tham vấn tâm lý stress, trầm cảm, lo âu. 

- Địa chỉ Fanpage: https://www.facebook.com/tuvantrilieutamlytreem