Chúng ta thường gặp những tình huống được gọi là "trẻ hư", nhưng thực ra nó là đang không công bằng với trẻ. Ví dụ, việc chào người lớn của đứa trẻ 2-3 tuổi, cha mẹ mong muốn trẻ ạ hay chào ông bà, hay bạn bè của ba mẹ khi đến nhà, đặc biệt trong những ngày lễ tết xum họp. Đó là điều cha mẹ mong muốn vì mong con mình phải tỏ ra lễ phép với người lớn hơn, nhưng trẻ lại đi ngược mong đợi của ba mẹ, cứ nín thinh, thậm chí khóc không chịu. Thế là, 1 nhãn dán trẻ hư hay không vâng lời lại được dán vào trẻ. Hoặc trẻ cũng ngay lập tức bị dán nhãn hư, không vâng lời khi ba mẹ bảo nhường em đi con...

TRẺ HƯ VÌ TRẺ KHÔNG LÀM THEO MONG MUỐN CỦA CHA MẸ HAY SỐ ĐÔNG

Nguyên tắc đạo đức, lễ phép nếu bạn muốn trẻ tuân theo, nhưng không dạy hay làm mẫu thì không có lí do nào đứa trẻ sẽ tự biết mà tuân theo. Thật dễ hiểu, khi yêu cầu bé làm điều gì theo mong muốn của bạn, mà bạn không cho trẻ biết nên làm gì và bạn có từng làm mẫu cho trẻ thấy không. Do đó, việc trẻ không làm là điều có thể giải thích và không phải do trẻ lì hay hư như bạn nghĩ .

Khi bắt đầu đã sai, thì việc gắn trẻ hư hay thậm chí sử dụng sức mạnh của sự tức giận như la mắng, phạt... cũng chỉ đi sai hơn. Khi đó, một số cảm xúc tiêu cực có thể xuất hiện ở những độ tuổi như:

Sự thật, trẻ dưới 5 tuổi không hiểu sai hay đúng và lí do bị đánh và la mắng theo kiểu hổ báo ở trên. Dĩ nhiên, trẻ vẫn trải qua cảm giác lo lắng và tức giận.

Trẻ từ 5-10 tuổi mặc dù có thể hiểu sai hay đúng, nhưng khi bạn hành xử kiểu trên thì không giúp trẻ hiểu đúng hay sai, mà có thể gia tăng sự tức giận và sự ghi nhớ các hành xử không đúng. Dĩ nhiên, trẻ lại càng bướng bỉnh và khó bảo.

Cách tốt hơn là giúp trẻ nhận ra đó là 1 quy trình đạo đức mà bạn muốn dạy trẻ và hướng trẻ vào một quy trình để trẻ hiểu và lựa chọn để không làm sai.

Nghe khó hiểu, nhưng thực hành rất đơn giản.

1. Bạn cần làm mẫu và luôn thực hành cho trẻ thấy và tạo cho trẻ hiểu điều gì nên làm để thể hiện văn minh và có đạo đức ở mọi nơi. VD. cám ơn khi nhận điều gì, chào hỏi khi gặp người quen, hay dùng hai tay khi nhận cái gì từ người lớn tuổi... Roald Dahl, nhà văn vĩ đại người Anh, với những tác phẩm dành cho trẻ con, từng chia sẻ: “Trẻ có thể hư, nhưng không phải lỗi của các bé, mà chính là lỗi của bạn, chính cha mẹ chúng ta”

2. Trẻ cần được “cầm tay chỉ dẫn” và cần được nói điều gì sẽ xảy ra, và trẻ học từ những trải nghiệm này. VD, khi đến nhà ông bà ngày lễ tết thì con cần nói gì, làm gì... đó là 1 câu chuyện được nói vào 1 đêm trước đó.

3. Tránh dán nhãn "hư" hay không vâng lời cho trẻ. Bạn có thể sử dụng hệ thống đánh giá để giúp trẻ nhận ra các hoạt động chưa đúng của mình. Hệ thống đánh giá như: ngôi sao tính điểm, sticker mặt cười,... Quy định 1 tiêu chuẩn VD. 1 việc làm tốt/đúng chuẩn mực con sẽ có 10 ngôi sao, và ngược lại sẽ mất 10 ngôi sao. Với trẻ nhỏ, đây không gọi là thành tích mà đúng hơn là cách trẻ chọn để chơi 1 trò chơi, và thông qua trò chơi trẻ sẽ hiểu quy trình thưởng/phạt của nó tương ứng với hành vi của trẻ. Dạng này thường ứng dụng thành công cho trẻ từ 3-9 tuổi vì lúc này trẻ bắt đầu nhận thức được hành vi và có thể học cách đánh giá hành vi bản thân. Để thành công, đừng cho hệ thống sao liên quan đến thi đua trong học tập và cũng đừng đặt thời gian quá lâu (VD: 1 năm), chỉ cần vài tuần hoặc 1 dịp đặc biệt nào là được.

---

Nguồn: Anh Nguyen

Note

Koerting, J., et al. (2013). Barriers to, and facilitators of, parenting programmes for childhood behaviour problems: a qualitative synthesis of studies of parents’ and professionals’ perceptions. European Child & Adolescent Psychiatry, 22(11), 653–670.

---- 

Hãy liên hệ với tổng đài 111 hoặc số điện thoại 02437476154 nếu bạn đang mong muốn được hỗ trợ trực tiếp.

Văn phòng tư vấn trị liệu tâm lý trẻ em - số 44/84 Ngọc Khánh - Ba Đình - Hà Nội:
- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý miễn phí cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại hoặc bị ảnh hưởng của bạo lực dẫn đến sang chấn tâm lý.

- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý trực tiếp cho những trẻ em bị rối nhiễu như trẻ tự kỉ, trẻ tăng động giảm chú ý, trẻ bị trầm cảm, trẻ chậm phát triển trí tuệ, chậm phát triển ngôn ngữ.

- Tham vấn tâm lý làm bạn cùng con ở tuổi dậy thì

- Tham vấn tâm lý stress, trầm cảm, lo âu.