Tờ nhật báo nổi tiếng New York Times gần đây đã nhấn mạnh vấn đề "hét vào mặt trẻ" của cha mẹ đang gia tăng, gần 3 trong 4 cha mẹ từng làm ít nhất 1 lần trong tháng. Tôi cũng từng chứng kiến 1 người mẹ trẻ đặt đứa bé tầm 1 tuổi ngồi tạm lên ghế để tiện cất đồ vào xe. Do đặt vội nên tư thế ngồi không thoải mái làm cô bé khó chịu và khóc. Người mẹ sẵn mệt nhọc do xách nặng đã hét vào mặt cô bé đang khóc "Có im không, có gì mà khóc". Cô bé hét lớn và người mẹ tiếp tục hét. 1 lúc sau, người mẹ bình tĩnh lại và ôm cô bé vào lòng vỗ nín.

Điều chúng ta cần quan tâm là: Liệu việc hét mắng vào mặt trẻ dù cố ý hay vô ý có nên diễn ra? Khi trẻ được vỗ nín sau cơn hét mắng có thực sự không ảnh hưởng gì? Có cách nào bạn có thể làm tốt hơn không?

Hét vào mặt trẻ.

Đây là một hành vi thể hiện sự yếu kém của chúng ta trong giao tiếp . Thay vì hét, bạn có thể chọn cách im lặng để trẻ tự điều chỉnh cảm xúc sẽ tốt hơn.

Hành vi này thể hiện sự yếu kém về giao tiếp nên thường diễn ra khi tâm trí chúng ta bị chi phối như bạn đang buồn bực công việc, bạn đang stress, bạn đang mệt mỏi phải chờ đợi khi tính tiền... Hành vi này thực sự không nên diễn ra bởi vì nó có thể đi kèm với các hành động không kiểm soát khi nhận thức của bạn đang bị giới hạn

Trẻ không muốn đón nhận rác từ bạn.

Nhìn khía cạnh sâu hơn trong phát triển não bộ của trẻ khi gánh chịu cơn hét từ cha mẹ, GS. Elizabeth T. Gershoff, ĐH Texas, Mỹ từng chia sẻ: Trong giai đoạn phát triển của não bộ, nhận thức và giao tiếp của trẻ chịu trách nhiệm của 1 vùng chuyên biệt của não bộ, các liên kết sẽ được lấp đầy và trưởng thành. Tuy nhiên, càng nhiều sự yếu kém của cha mẹ trong cách giao tiếp với trẻ kiểu như hét vào mặt sẽ lấp đầy những thứ tiêu cực vào các vùng chuyên biệt đó, ngăn cản sự phát triển của các liên kết trong điều hòa cảm xúc và gia tăng nhận thức của trẻ- Theo GS. Alan Kazdin, ĐH Yale, Mỹ. Ông cũng nhấn mạnh rằng: Bạn nghĩ hét vào mặt trẻ sẽ là cách giáo dục làm trẻ sợ và có thể làm trẻ thay đổi hành vi sai là chưa đúng. Nó không phải là chiến lược để giáo dục. Đó chính là sự giải phóng cảm xúc của chính bạn. Không có đứa trẻ nào muốn đón nhận những cảm xúc này vì đó là rác của bạn.

Do đó, điều mà chúng ta nên làm là: Hãy điều tiết cảm xúc bản thân, hạn chế tối thiểu sự hét vào mặt trẻ, dù là cố ý hay vô tình.

Làm gì sau khi lỡ hét vào mặt trẻ?

Thực tế, trẻ có thể chấp nhận sự sửa sai của bạn khi bạn sửa sai đúng. Tuy nhiên, nếu bạn làm sai vượt sự cho phép thì nó không thể sửa sai nữa khi rác đã quá đầy.

Đây là một cách bạn có thể sửa sai:

Khi lỡ hét vào mặt trẻ, bạn hãy dùng cấu trúc này để sửa sai:

[Nói 1 lời xin lỗi trẻ + 1 lí do ngắn gọn] + [Thể hiện quan điểm của bạn]

Ví dụ, đứa bé lỡ dẫm lên áo của bạn do chạy nhảy. Bạn tức giận hét vào mặt trẻ: Đã bảo bao nhiều lần, cứ chạy nhảy hoài, sao con hư vậy?

Bạn hãy sữa sai ngay sau đó:

Mẹ xin lỗi đã nói con hư khi mẹ đã tức giận. Nhưng, mẹ muốn con khi chạy chơi phải chú ý, nếu không con sẽ va vào ai đó, giống như con đã đập vào tà áo mẹ [Bạn nên chỉ cho bé xem vùng tà áo bị bẩn].

Ý nghĩa của sự sửa sai là rất lớn:

1. Bạn cho trẻ biết rằng hành vi hét của bạn là có lí do, nhưng dù lí do nào mẹ cũng đã sai.

2. Bạn sẽ giáo dục điều mà sẽ làm thay đổi trẻ. Bài học giáo dục này là có ý nghĩa.

3. Nếu bạn không sửa sai, nghĩa là trẻ không có 2 điều trên thì hiển nhiên trẻ sẽ hiểu rằng: Thể hiện cảm xúc tức giận chỉ cần hét vào mặt ai đó, điều này sẽ ảnh hưởng đến tính cách của trẻ khi trưởng thành. Bạn không muốn trẻ là người bị yếu kém về cả giao tiếp và cảm xúc đúng không? Nếu vậy, thì hãy sửa sai khi mình làm sai.

Có nhiều cách tốt hơn là hét vào mặt trẻ.

Bạn có thể chọn cách giao tiếp mang ý nghĩa giáo dục hơn là giao tiếp theo cảm xúc như hét vào mặt ai đó. Đây là một vài điều cha mẹ tham khảo:

1. Nếu chính là do cảm xúc bạn gây ra thì hãy tự đếm thầm từ 1-5 để giảm sức mạnh của cảm xúc vô thức. Bạn có thể buồn bực công việc, bạn tức ai đó, bạn mệt nhọc điều gì và bạn cũng hiểu đó là cảm xúc tiêu cực, là rác của cảm xúc. Vậy tại sao bạn cho con mình. Khi đếm và nhớ lại điều này bạn sẽ đủ bình tĩnh. Khi bạn không phản ứng thì trẻ cũng chỉ khóc la 1 lúc sẽ tự điều chỉnh. Hơn nữa, bình tĩnh sẽ giúp bạn nhận ra trẻ đang gặp vấn đề gì mà có cảm xúc như vậy. Do đó, im lặng và tự ngẫm là điều mà cha mẹ nên học rèn luyện mỗi ngày

2. Khi đó là lỗi ở trẻ, bạn chỉ cần nghiêm khắc cho trẻ 2 lựa chọn:
Một là Trẻ cần sửa sai lỗi đó trong 3 phút
Hai là Trẻ phải ngưng hành động đó ngay lập tức.
Bạn chỉ cần thực thi nó, đừng tranh cãi với trẻ

3. Khi trẻ làm đau bạn, bạn hãy tập giữ bình tĩnh như bước 1 ở trên. Sau đó, bạn hãy cho trẻ biết trẻ đã sai ở đâu và đang làm đau mẹ chỗ nào. Trẻ thích nhìn bằng mắt và nghe bằng tai, do đó, việc giáo dục trẻ là cần thực chứng. Trẻ sẽ học được điều bạn muốn dạy. Tại sao phải mất công như vậy? Bạn hãy nghĩ kỹ xem. Khi trẻ làm đau bạn, thì cái mà bạn muốn dạy trẻ là gì? Có phải là giúp trẻ tránh tự tổn thương bản thân trẻ và người khác đúng không? Do đó, bằng cách trên bạn đang làm điều này. Nhưng nếu bạn la hét vào trẻ thì trẻ vẫn tái phạm, vẫn có thể tự gây nguy hiểm cho trẻ ở những lần sau.

Notes:
Elizabeth T. Gershoff et al. (2010) Parent Discipline Practices in an International Sample: Associations With Child Behaviors and Moderation by Perceived Normativeness Child Dev. 81(2): 487–502.
Stephen Marche. Why You Should Stop Yelling at Your Kids. NY Times. Accessed Jan 2019
Kazdin AE et al. (2003). Spanking children: The controversies, findings, and new directions. Clinical Psychology Review. ;23:197–224.
Sue Shellenbarger (2014) Talking to Your Child After You Yell. Wall Street Journal. Accessed Jan 2019

----

Nếu phát hiện hoặc chứng kiến hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em hoặc lao động trẻ em, xin đừng thờ ơ. Bạn hãy:
- Gọi đến Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ em 111
- Báo cáo qua Ứng dụng Tổng đài 111
- Liên hệ các tài khoản chính thức của Tổng đài 111:
+ Facebook Tổng đài Quốc gia Bảo vệ Trẻ Em: https://www.facebook.com/tongdaiquocgiabvte
+ Zalo Tổng đài 111 https://zalo.me/124927393982155061