Tôi nhận được tâm sự từ một người mẹ: con chị đã 24 tháng nhưng bé không chịu chào hỏi ai mà cứ lầm lầm lì lì khi gặp ông bà và mọi người. Bình thường bé có thể nói "ạ" và "dạ", nhưng những lúc bảo bé "ạ" và "dạ" khi gặp người lớn tuổi như ông bà của bé, thì bé cứ lầm lì mà không nói gì. Có phải bé quá lì hay có sự phát triển bất thường gì không? Hơn nữa, khi nghe cháu biết nói, ông bà cũng mong đợi 1 đứa cháu ngoan và vâng lời, nhưng như vậy sẽ làm ông bà thất vọng và chê trách là "không biết dạy con".

Trẻ có đang "lì" như chúng ta nghĩ?

Bạn có bao giờ tự hỏi vì sao con tôi giai đoạn từ 12 - 19 tháng tuổi thích nói bất cứ những gì tôi nói, tôi bảo bé "ạ", bé "ạ" ngay và thậm chí "ạ" nhiều lần. Bé thích nói bi bô "gà", "xe hơi", "con đói".

Nhưng mọi chuyện thay đổi..

Con tôi dần chẳng chịu nói gì. Nhiều lúc dạy bé nói hoài 1 câu, bé cũng không chịu lập lại. Bảo bé "dạ" khách đến nhà chơi, bé chỉ chạy ra phía sau chân tôi, mặt cúi xuống và chẳng nói gì.

Vì sao như vậy?

Gs. Amanda, ĐH Columbia, Mỹ cho biết: Các vùng não bộ chi phối cho hoạt động học và phản ứng ngôn ngữ. Giai đoạn trước 2 tuổi là lúc trẻ học ngôn ngữ, ngôn ngữ đối với trẻ rất mới lạ và trẻ hào hứng với âm và ngữ điệu. Chính điều này làm trẻ hứng thú với việc phát âm và lập lại điều cha mẹ nói. Tuy nhiên, khi bước sang giai đoạn 2 - 3 tuổi, 3 vùng não bộ gồm Anterior Cingulate, Prefrontal Cortex, Orbitofrontal Cortex bắt đầu phát triển để hình thành tính độc lập ở trẻ để giúp trẻ đối phó với các tình huống cần phân tích sâu hơn trong đáp ứng cảm xúc xã hội như với người lạ. Trong giai đoạn này, trẻ nghe điều bạn bảo, nhưng trẻ không hẳn sẽ lập lại điều bạn bảo, tuy nhiên não trẻ vẫn đang tiếp nhận nó như máy thu. Những biểu hiện đứng nép mình, cúi nhìn hay len lén nhìn ai đó hoặc lầm lì chỉ là những biểu hiện bình thường của các hoạt động khởi đầu cho phối hợp 3 vùng nêu trên để trẻ phát triển tính độc lập và sự tự điều chỉnh cảm xúc.

Khi nào trẻ hoạt bát trở lại?

"Ngày đó sẽ không xa !" Từ 3 - 6 tuổi, bạn sẽ ngạc nhiên, thậm chí nhức đầu với việc nói luyên thuyên của trẻ, cái gì cũng hỏi, thậm chí biết giải thích, diễn giải và cũng có lúc sẽ lè nhè trong việc vòi vỉn điều gì. Khi đó, việc phối hợp 3 vùng nêu trên đã hoàn tất. Tức là, tính hiệu từ 2 vùng Prefrontal Cortex và Orbitofrontal Cortex sẽ truyền cho Anterior Cingulate để quyết định 2 tác vụ là nhận thức và cảm xúc. Kết quả sự phối hợp này là trẻ đáp ứng điều bạn bảo, hỏi, thậm chí giải thích, đôi lúc câu giải thích của trẻ "rất ngây ngô" theo kiểu trẻ con.

Cha mẹ nên làm gì khi trẻ "lì" đáp ứng?

Không có gì sai khi trẻ trong độ tuổi 2-3 tuổi "lì" đáp ứng "dạ hoặc vâng" đối với một ai đó. Cha mẹ cũng không nên ép bé phải "dạ" khi trẻ không muốn "dạ".

Khi gặp người lạ (ông bà không sống cùng gia đình cũng được xem là người lạ, bé xem tất cả ai nếu không gặp bé ít nhất 3 tiếng mỗi ngày thì đối với bé đều là người lạ) , cha mẹ có thể nói chuyện 1 lúc với người này, có thể bế bé vào lòng để bé xem phản ứng của cha mẹ với người này. Bé sẽ dễ quen và chịu giao tiếp hơn.

Điều cha mẹ nên tránh:

Cha mẹ hay nói như thế này "Sao con lì mặt ra vậy, nói dạ đi con", "Nó lì lắm, lúc nào dạ thì dạ, lúc không thì không nói lời gì"

Thực tế, những câu nói đó có thể ảnh hưởng đến nhận thức của trẻ. Lí do vì như đã nói ở trên, trẻ không lập lại hay đáp ứng là do não bộ đang học sự phân tích, tuy nhiên trẻ vẫn đang ghi nhận, sự ghi nhận những lời nói tiêu cực từ cha mẹ sẽ làm ảnh hưởng đến phân tích nhận thức của trẻ.

Cha mẹ được khuyên: Cứ thong thả và thư giản khi bé lì không đáp ứng, cha mẹ cứ kiên nhẫn tạo tình huống để khuyến khích bé nói "xin chào" với mọi người và bất cứ vật nuôi nào, và cũng không nên nói hay chỉ trích trẻ khi trẻ không nói.

Notes:

Amanda, R.T. et al. (2009) Self- Control and the Developing Brain, zero to three.

---

Hãy liên hệ với tổng đài 111 hoặc số điện thoại 02437476154 nếu bạn đang mong muốn được hỗ trợ trực tiếp.

Văn phòng tư vấn trị liệu tâm lý trẻ em - số 44/84 Ngọc Khánh - Ba Đình - Hà Nội:
- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý miễn phí cho trẻ em bị bạo lực, xâm hại hoặc bị ảnh hưởng của bạo lực dẫn đến sang chấn tâm lý.

- Đánh giá, tư vấn, trị liệu tâm lý trực tiếp cho những trẻ em bị rối nhiễu như trẻ tự kỉ, trẻ tăng động giảm chú ý, trẻ bị trầm cảm, trẻ chậm phát triển trí tuệ, chậm phát triển ngôn ngữ.

- Tham vấn tâm lý làm bạn cùng con ở tuổi dậy thì

- Tham vấn tâm lý stress, trầm cảm, lo âu.